Karaciğer transplantasyonu, tüm dünyada sık görülen ve ciddi bir sorun haline gelen karaciğer hastalıklarında tedavi için tercih edilen karaciğer transplantasyonu böbrek transplantasyonundan sonra en çok yapılan organ naklidir. Nakil yapılacak hastaların ve yakınlarının olası sorunlar ve komplikasyonlar hakkında bilgi sahibi olmaları, nakille alakalı bilgileri öğrenmesi gerekir.
Karaciğer donörü olan kişi karaciğerinin bir parçasını ya da tamamını bağışlayandır. Bu kişiler genellikle yaşamını kaybetmiş kişilerdir. Bazen hastanın yakınları da bağışlayan kişi olabilir. Karaciğer transplantasyonunda en fazla yakın zamanda yaşamını yitiren kişiden nakil yapılır. Canlıdan yapılan nakilde, sağlıklı kişiden alınan bir kısım karaciğer alıcıya bağışlanır. Bu giderek organ kısıtlılığı açısından önemli bir çözüm yolu olmaktadır.
Vücuttaki en büyük organ olan karaciğer oldukça önemli görevler de üstlenmiştir. Bu fonksiyonlarını yerine getiremeyecek derecede hasar gördüğünde, karaciğer hastalığı meydana gelir. Hastanın genel sağlığını, yaşam kalitesini etkileyen derecedeki karaciğer hastalığında, kişiye karaciğer transplantasyonu yapılması gerekir.
Karaciğer transplantasyonu gereken hastanın tespit edilmesi
Hastalara klinik ve laboratuvar yöntemleriyle gereken tetkikler yapılarak, en kritik durumda olan hasta tespiti yapılır. Daha önceden nakil yapılacak hastalar rahatsızlığın şiddetine göre status 1, 2A, 2B ve 3 şeklinde sınıflandırılmaktaydı.
Günümüzde ise status 1 aynı kalarak erişkinlerde MELD, çocuklarda ise PELD skorlama sistemi kullanılmaktadır.
Status 1: Karaciğer nakli olmadan 7 günden çok yaşama olasılığı olmayan, yoğun bakımda bakılan hastalardır.
MELD skoru: bu karaciğer nakli olmadığında 3 ay içinde ölümün gerçekleşeceği hastalardır.
PELD skoru: bu karaciğer nakli olmadığında 3 ay içinde ölüm riski taşıyan hastalardır.
Bu sistem dahilinde karaciğer ilk olarak status 1 grubundaki hastaya sunulur. Ardından MELD ya da PELD grubu hastalar değerlendirilir. Lokal alıcı bulunmuyorsa, bölgesel ve ulusal düzeydeki alıcılara bakılır. Status 7 grubu hastalar geçici olarak nakil için uygun olmayan hastalardır.
Kimlere karaciğer transplantasyonu yapılamaz?
- Hastanın alkol ya da madde kullanımı varsa
- Kanser olanlara
- İleri derecede akciğer ve kalp hastası olanlara
- Enfeksiyon hastalığı olanlara
- HIV hastası olanlara
- Masif karaciğer yetmezliğinde, beyin ödeminin fazla olduğu durumda karaciğer nakli gerçekleştirilemez.
Karaciğer transplantasyonu muayene ve testleri nelerdir?
Hastalara önce kan testleri, karaciğer fonksiyon testleri, böbrek fonksiyon testleri ile elektrolitler yapılır. Enfeksiyon riski varsa, organizmalar için kültür alınır. Bu idrardan, kan ve balgam örneklerinden bakılır. Nakilden önce yapılan testler karaciğer hastalığının derecesini, hastanın nakilde hangi sırada olacağını belirlemek için yapılır. Bu tetkiklerden sonra hasta karaciğer nakil kurulunda olan doktorlara sunularak, değerlendirmeye alınır. Uygun görüldüğü takdirde hasta organ bekleme listesine alınır. Kişinin adaylığından sonra gerekirse, batın tomografisi, EKG, karaciğer ultrasonu, jinekolojik muayene, kan testleri ile prufiye protein derivitesi cilt testi yapılabilir. Daha sonra uygun donör bulunduğunda ya da canlı verici olduğunda hastaya karaciğer transplantasyonu yapılabilir. Canlıdan nakil yapılacaksa hiç beklemeye gerek kalmaz.
