Karaciğer enzimlerinin yüksek çıkması, karaciğerin sağlıklı olduğunu belirleyen unsurlardan biri karaciğer enzimleridir. Yüksek seviyede olan karaciğer enzimleri karaciğer hasarının belirtisidir. Bazen hamilelik gibi dönemlerde karaciğer enzimlerindeki yükseklik normal kabul edilir. Karaciğer hasarının ilk belirleyicisi olarak, karaciğerden kana salınan enzimler gösterilir.
Sağlıklı kişilerde normalde enzimler karaciğerde depo edilir. Karaciğerde herhangi bir hasar olduğunda, enzimlerde kana karışır. Kişilere yapılacak kan testleri bu yüksekliği belirler. Karaciğerdeki hasarın belirleyicisi olarak, karaciğere özgü olan aminotransferaz enzimler kullanılır. Bu enzimlerde aspartat aminotransferaz (AST - SGOT) ile alanın aminotransferaz (ALT - SGPT) dır. Normalde hepatositlerde bulunan enzimler, karaciğerdeki hasarda kana karışır.
Aminotransferazların görevi nedir?
Bunlar hücrenin içindeki kimyasal reaksiyonları katalizler. Verici molekülde olan amino grubunu alıcı moleküle transfer ettiklerinden böyle tanımlanırlar. AST ile SGOT ve ALT ile SGPT aynı enzimleri gösterirler. AST (SGOT) karaciğerde, beyin, böbrek ve kaslarda olur. Dokularda hasar olursa, kanda bu enzimlerin değerleri de yükselmeye başlar. Buna dayanarak AST (SGOT) enzimlerin yüksekliğinin sadece karaciğer hasarından kaynaklanmadığı söylenebilir. ALT (SGPT) enzimi ise çoğunlukla karaciğere özgüdür. Karaciğer dışındaki dokularda da bu enzim bulunsa da karaciğerde konsantre edildiğinden, kanda bu enzimin yüksekliği karaciğer hasarının olduğunu gösterir.
Enzimlerin miktarı serumdan ölçülür. Bu enzimlerin normal seviyesi ise;
AST (SGOT) normal değeri 5-40 U/L.
ALT (SGPT) normal değeri 7-56 U/L
ALT ve AST enzimlerinin yükselmesi neyi gösterir?
Normalde enzimlerdeki yükseklik karaciğer hasarının belirtisi olarak görülse de kesin olarak bunun göstergesi olmazlar. Bu yükseklik kişinin genel sağlığıyla birlikte ele alınır. Yani sadece karaciğer enzimlerindeki yükseklik karaciğer hasarına bağlanmamalıdır. Akut viral Hepatit A hastası olan kişilerde bu enzimlerin seviyesi yüksek çıkar. Ancak bu kişilerde karaciğer hasarı olmadan tedavi sağlanır. Kronik Hepatit C hastası olanlarda ise enzimlerin seviyeleri düşük olsa da karaciğerdeki hasar fazladır. Hastalarda kronik karaciğer yetmezliği varsa, siroz gelişebilir.
Hangi hastalıklar AST ve ALT enzimlerini yükseltebilir?
Hastadaki yaygın nekroz durumu yani karaciğer hücrelerinin çoğunun ölmesi halinde, kandaki ALT ile AST enzimlerinde yükselme görülür. Karaciğer hücrelerinin zarar görmesine neden olabilecek akut viral hepatit, karaciğer toksisitesi bulunan ilaçların kullanımı gibi durumlarda enzimlerin oranını yükseltir. Kronik Hepatit C hastalarında da enzim seviyelerinde yükseklik görülür. Bazen sağlıklı kişilerin ezim seviyelerinde bile enzimler hafif düzeyde yükselebilir. Bu durum çoğunlukla alkol alışkanlığından kaynaklanır. Enzimlerdeki yükseklik böyle durumlarda normal seviyesinin 2 katını geçmez. Ayrıca diyabet, kilo fazlalığı karaciğer yağlanmasının nedeni olabilir.
AST ve ALT seviyelerini hangi ilaçlar yükseltebilir?
Bazı ağrı kesici ilaçlar, trisiklik depresan ilaçlar, kolesterol düşüren, psikotik ilaçlar karaciğer enzimlerinin yüksek çıkmasına neden olabilir. Böyle bir yükselmede ilaçlar bırakılırsa, 1-2 ay içinde enzim değerleri normal düzeye iner.
AST ve ALT seviyeleri yüksek olursa ne yapılmalı?
Enzim yüksekliği sağlıklı kişilerde görüldüğünde bunun sebebi araştırılmalıdır. Her türlü risk faktörü değerlendirilmelidir. Böyle bir durum karaciğer hastalıklarının tanısına yardımcı olabilir. Alkol yüzünden kaynaklanan enzim seviyelerinde ALT 100 U/L, ast İSE 300 U/L değerlerinin altında olur. Akut viral hepatitte değerler oldukça fazla yükselir. Fazla kilolardan yükselme olduğunda, kilonun %5-10 seviyesinde verilmesi halinde, karaciğer enzimleri de düşer. Eğer enzim değerleri düşmezse, bazı testlerle karaciğer hastalıklarının teşhisi yapılabilir. Hastalığa yönelik tedavilerden sonra enzimlerde normal seviyelerine döner.
