Karaciğer enzim değerleri, sağlıklı bir karaciğerin göstergesidir. Enzim değerlerinin yüksekliği karaciğer hastalıklarının göstergesidir. Hasara uğrayan karaciğerde ilk belirleyici olan hücreler tarafından salgılanan enzimlerdir. Sağlıklı kişilerde bunlar karaciğerde depolanır. Hücrelerde hasar oluştuğunda, karaciğerdeki enzimlerde kana karışır.
Bu durum yapılan testlerle belirlenir. Karaciğere ait aminotranferaz enzimler kullanılarak sonuç alınır. Normalde ALT ve SGPT kanda görülür. AST karaciğerin dışında beyin, kas ve böbreklerde bulunur. Bu dokulardaki hasarlarda da enzim değerleri yüksek çıkar. Bu nedenle enzim yüksekliği sadece karaciğere bağlanmamalıdır. Ancak ALT değerindeki yükselmeyle karaciğer hastalıklarının bağlantılı olması yüzünden enzim değerleri göz önüne alınmalıdır. ALT değerlerindeki yükseklik, ALT değerlerindeki yükseklikten daha uzun süre devam eder. ALT yükselmesi genellikle karaciğerdeki hasarı gösteren etkendir. Kadınlar ve erkeklerde ALT referans değerleri değişkenlik göstermektedir.
Karaciğer enzim değerlerini yükselten etkenler
AST SGOT normal değerleri 5-40 U/L, ALT SPGT normal değerleri de 7-56 U/L kadardır. ALT ile AST enzim değerleri düşük olmasına rağmen, yüksek düzeyde hasar oluşmasıyla kronik akciğer yetmezliği bulunan kişilerde siroz gelişebilir. Enzimlerin hafif düzeyde yükselmesine sıkça rastlanır. Bunun en önemli sebebi karaciğerdeki yağlanmadır. Bunun dışında alkol kullanımı, şeker hastalığı, obezite gibi sorunlarda değerleri yükseltebilir.
Kronik hepatit C hastalığı da karaciğer enzim değerlerini yükseltebilir.
Bazı rahatsızlıklarda kullanılan ilaçlarda enzimlerin yükselmesine neden olabilir. AST ile ALT değerlerinin anormal şekilde yükselmesi kronik hepatit B ile Wilson hastalığından kaynaklanabilir. Çölyak hastalığı, Chron hastalığı, ülseratif kolit, otoimmün hepatit rahatsızlıkları da anormal yükselişini nedenleridir. Karaciğere yayılan çoğu hastalık enzimleri yükseltebilir.
Kolon ve pankreas dışında mide kanserleri karaciğer hücrelerinde geliştiğinden AST ile ALT değerleri yükselir. Sağlığı yerinde olan kişilerde bu yükseklik meydana gelirse, mutlaka nedeni belirlenmelidir. Çünkü karaciğer enzimlerinin yükselmesi, karaciğer hastalıkları hakkında bilgi verir. Alkol alışkanlığı, obezite gibi sorunlar aşılırsa, değerlerde normal düzeye iner. Ancak alınan önlemlere rağmen düşüş gözlenmezse, bazı testlerle karaciğer hastalıkları belirlenebilir. Bununla uygun tedavi uygulanarak, değerlerin normale inmesi sağlanır.
Karaciğerde bulunan bir hücrenin yaşam süresi 150-180 gündür. Bu hücrelerin %80 kadarında tek çekirdekli oluşum, %20 kadarında iki çekirdekli oluşum sağlanır. Bunlar enzimleri parçalama ve birleştirme görevini yerine getirir. Kalp atışlarının her birinde kanın %28 oranı karaciğerden geçer. Karaciğerin ihtiyacı olan oksijenin %60 kadarını toplardamar sağlamakta, %40 kadarını atardamar sağlamaktadır. Karaciğerdeki hasarı belirlemekte değerlendirilen enzimler aminotransferaz olarak tanımlanır. Çoğu ağrı kesici ilaçlar bu enzimlerde yükselmeye neden olur. Bu yüzden ilaçlar dikkatli kullanılmalıdır. Aspirin dışındaki naproxen ile diclofenic değerleri değiştirebilir. Psikotik ilaçların bir kısmı da enzim değerlerinin yükselmesini sağlayabilir. Sık kullanılan antibiyotiklerde bu etkiyi gösterebilir. Karaciğer enzimleri ilaç kullanımından kaynaklanırsa, ilaçların kullanımının bırakılmasıyla belirli bir sürede normal seviyelerine iner.
